The Fortress of Harran

Harran, dünyanın ilk üniversitelerinden birine sahip ilim ve irfanın merkezidir. Harran, ünlü Tıp ve Matematik bilgini Sâbit bin Kurrâ'nın; dünyadan aya olan uzaklığı ilk olarak doğru hesaplayan ünlü astronomi bilgini El-Battanî'nin; atomun ve cebir ilminin mucidi sayılan Cabir bin Hayyan'nın; ünlü din bilgini Şeyhü'l İslam İbn-i Teymiyye gibi birçok bilim adamının yetiştiği ve ders verdiği okul... Özü itibarı ile Harran, Medeniyetlerin Doğduğu ve Buluştuğu Kent... Harran, M.S. 640 yıllarında Halife Hz. Ömer zamanında İslam hâkimiyetine geçmiştir. Harran, İslam devrinde Emeviler döneminde son halife II. Mervan zamanında da bir süre başkent olmuştur. İslam Devri'nin önemli eserlerinden olan Ulu Cami veya Cennet Cami, Harran höyüğünün kuzeydoğu eteğinde yer alır. Caminin doğu cephesi mihrabı, şadırvanı ve minaresinin büyük bir bölümü korunmuştur. Türkiye'de İslam mimarisinde yapılmış en eski cami olan Harran Ulu Cami, M.S. 744-750 tarihleri arasında Emeviler devrinde Halife II. Mervan tarafından yaptırılmış ve daha sonra çeşitli zamanlarda onarımlar görmüştür. Ulu Cami 104x107 m. ebadında bir alanı kaplar, minarenin zaman içinde yok olan ahşap merdivenleri, aslına uygun bir şekilde 105 basamaklı olarak yeniden yapılmıştır.

Dünyanın ilk üniversitesi olan medrese olarak kabul ediliyor, tarihe yenik düşmüş. Gidip görmek gerek.

Ortaya çıkarılmayı bekleyen inanılmaz büyüklükte bir alana yayılmış tarihi yerleşke. Yürüdüğünüz zeminin altı tarih dolu.

Kazıları hala sürüyor. Abbasi Hükümdarlığı döneminde Harun Reşit tarafından yaptırıldığı biliniyor. Birçok medeniyete ev sahipliği yapan Harran gerçekten muhteşem bir yer. Tarihte kayıtlara geçmiş ilk bilim merkezi yani üniversitesi tarihi Haran Üniversitesi. Fotoğrafta ki kare planlı bir kule aslında bir caminin minaresi. Din, felsefe, matematik, tıp ve astroloji üzerine eğitimlerin de verildiği tarihi üniversitede Farabi'nin de öğrenim gördüğü yerler arasında bulunuyor. Aristoteles ve Platon felsefelerinin ön plana çıktığı bu üniversite birçok alimi yetiştirmiş. Harran'a geldiğinizde bu tarihi üniversite ve Ulucami'yi görmek için gölgelikli bir de küçük seyir terası yapılmış. Bir futbol sahası büyüklüğünde bir cami düşünün. Çevresinde kervan saraylar, hanlar, hamamlar ve çarşısının olduğu bir cami düşünün. Tarihte bugüne kadar yapılmış en büyük cami. Önündeki gördüğünüz kemer, caminin giriş kapısı. İnanır mısınız! Bu camide 6000 kişi aynı anda namaz kılabiliyormuş. O kadar büyükmüş ki şehrin bütün yolları camiye çıkıyormuş. Bu yüzden birçok kapısı var. Ayakta kalan bu kapının büyüklüğü caminin de büyüklüğünü gösteriyor aslında. Harran Ulu Cami’nin minaresi 40 metre olduğu tahmin ediliyor. Yaklaşık 30 metresi ayakta ve zamana direnerek hala karşımızda.

Harran höyüğünün kuzey doğu eteğinde yer alan Ulu Cami, Anadolu"nun ilk anıtsal camii, ilk revaklı avlulu ve şadırvanlı camii, en zengin taş süslemeli camii olma gibi daha bir çok önemli özel­liklere sahiptir. Çeşitli kaynaklarda "Cami el-Firdevs (Cennet Camii) veya "Cuma Camii" adla­rıyla geçmektedir.Bu camiden söz eden İbni Şeddad, caminin Ay Mabedi (Sin Mabedi) olduğunu ve Hz. Ömer zamanında İvaz bin Ganem Harran’ı ele geçirince 640 yılında mabedi camiye çevirdiğini yazmıştır. Ulu Cami üzerinde araştırma yapan D. Talbot Rice, caminin avlu kapıları girişinde bulunan ve Babil Kralı Nabonid dönemine, MÖ.VI. yüzyıla tarihlenen Ay Tanrısı Sin ve Güneş tanrısı Samas’ ı simgeleyen üç stele dayanarak İbni Şeddad’ın ileriye sürdüklerini doğrulanmış.