Derinkuyu Yeraltı Şehri

Derinkuyu: Bir Yeraltı Şehrinin Yeniden Keşfi

Derinkuyu, Türkiye'nin Kapadokya bölgesinde yer alan bir yeraltı şehridir. Dünyanın dört bir yanından gelen ziyaretçileri büyüleyen tarihi bir harikadır. Derinkuyu bizi binlerce yıl öncesinde bu coğrafyada yaşayan insanların korkularına, heyecanlarına, zekâlarına, inançlarına, sosyalleşmelerine tanıklık etmeye çağırıyor.

Derinkuyu Nedir?

1963’te evinin duvarını yenilemek isteyen bir vatandaş çekiçle duvarı yıktığında karşısında kimsenin bilmediği bir tünel buldu. Bu tünel başka tünellerle bağlanarak bir yer altı şehrini oluşturuyordu. Derinkuyu adı insanların burada bir yeraltı şehri olduğunu bilmeden 60-70 m derinlikteki su kuyularından içme suyu temin ediyor olmalarından dolayı verilmişti.

Derinkuyu, M.Ö. 8. yüzyıla kadar uzanan geniş bir yeraltı şehridir. 18 kat derinliğe kadar uzanan ve 20.000 kişiye kadar ağırlayabilen ayrıntılı bir tünel, oda ve kuyu sistemidir. Şehirde yaşam alanları, ahırlar, depo odaları ve hatta bir kilise bulunmaktadır. Bölgede en az 200 tane yer altı şehri olduğu düşünülüyor, Derinkuyu bunların en büyüğü.

Derinkuyu nerededir?

Derinkuyu, Türkiye'nin Kapadokya bölgesinde yer almaktadır. Bu bölge, peri bacaları ve mağara konutları da dahil olmak üzere eşsiz manzarası ile ünlüdür. Derinkuyu, Nevşehir’in Derinkuyu ilçesinin altında yer almaktadır.

Neden önemlidir?

Derinkuyu, Türkiye'nin kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Ülkenin zengin tarihinin bir hatırlatıcısı olarak hizmet eder ve halkının yaratıcılığının bir kanıtıdır. Şehrin inşası dikkate değer bir mühendislik başarısıydı ve amacı insanları tehlikeden, özellikle de işgalci ordulardan korumaktı.

Nasıl unutuldu?

Derinkuyu, MS 13. yüzyılda terk edilmişti. Bölgede yaşayan insanlar pek kullanmasa da bu yeraltı şehrinin varlığının farkındaydı. Ancak zamanla bu bilgi unutuldu. 20. yy başlarında özellikle bölgede yaşayan Rumlar zaman zaman bu yeraltı odalarını kullanıyordu ama mübadeleyle birlikte bu bilgi tamamen unutuldu, ta ki 1963’te bir Nevşehirlinin ev dekorasyonuna girişmesine kadar.

Neden yeraltında yaşıyorlardı?

Derinkuyu'yu inşa edenler güvenlik nedeniyle yeraltında yaşıyorlardı. Bölge sık sık istilalara karşı savunmasızdı ve yeraltı şehri, insanların tehlike zamanlarında geri çekilmeleri için güvenli bir sığınak sağladı. Temelde düşman saldırılarından korunmak için kullanılsa da Nevşehir’in dondurucu soğuklarına ve kavurucu sıcaklarına karşı yer altındaki her mevsim ılık hava hem insanlar hem hayvanlar hem de mahsuller için mükemmel bir barınaktı.

Nasıl kazıldı?

Derinkuyu, sadece çekiç, keski ve kazma gibi temel aletler kullanılarak elle kazıldı. Şehrin inşaatçıları, yeraltı tünel ve oda ağını oluşturmak için bölgenin yumuşak volkanik kayasını kullandılar. Ayrıca, havanın şehir genelinde dolaşmasına izin veren ustaca havalandırma şaftları yarattılar. Yumuşak zeminin çökmesini engellemek için dikkatli bir mühendislik çalışması yaptılar. Zemin müsait olduğu için zaman içinde herkes kendi yerini kazmış. Sonrasında bunlar arasında bağlantılar oluşmuş. Kapadokya’da başka yer altı şehirleri de var ama hiçbir Derinkuyu kadar sofistike değil. Derinkuyu yer altında 20 kata ulaşan 77 metre derinliğindeki bir yer altı şehridir.

İnsanlar Derinkuyu’da nasıl yaşıyordu?

Bugün, Derinkuyu turistik bir cazibe merkezidir ve insanlar yer altında yaşamıyor. Bununla birlikte, kullanım süresi boyunca, insanlar yeraltı şehrinde uzun süre yaşadılar. Şehirde yaşam alanları, yiyecek depolama odaları ve hatta kiliseler vardı. Ana girişler tehlikelere karşı büyük yuvarlak kaya parçalarıyla içerden kilitleniyordu. Her bölmeye ulaşan 10 cm genişliğinde 15.000’den fazla havalandırma kanalları açılmıştı. Genellikle havadar olduğu için üst katlarda yaşanıyor, alt katlar depo ve zindan olarak kullanılıyordu. Kaymaklı yeraltı şehriyle Derinkuyu’yu bağlayan kilometrelerce uzunlukta yer altı tünelleri var. Bu sayede insanlar farklı şehirlere yolculuk yapabiliyordu.

Hangi dönemde kullanılmış?

Tarih konusunda uzmanlar hemfikir olmasa da M.Ö. 2000 yılında Hititlerden bu yana kullanılmaya başlandığı düşünülüyor. Yunan tarihçi Ksenofon M.Ö. 400’de yazdığı Anabasis adlı eserinde Anadolu’da insanların yer altına kazdıkları şehirlerde yaşadıklarından bahseder. Hristiyanlık döneminde Müslüman akınlarından korunmak için, Moğol istilası döneminde de benzer şekilde saldırılardan korunmak için sıkça kullanılmış.

Sadece tehlike zamanlarında mı kullanıldı, yoksa her zaman mı kullanıldı?

Derinkuyu her zaman kullanımda değildi, ancak tehlike durumunda bakımlı ve kullanıma hazırdı. Şehir çok sayıda insanı barındıracak şekilde tasarlandı ve sakinlerin yeraltında uzun süre hayatta kalabilmeleri için yiyecek depolama odalarında erzak depolandı. Malum yer altında böylesine iç içe geçmiş bir alanda yaşamak zor ama genelde bölgede yaşayan insanlar birbirine sıkı sıkıya bağlı bir topluluktu ve anlaşmazlıklar nadirdi. Ancak, ortaya çıktıklarında, topluluğun yaşlıları onları yerleştirirdi. Genellikle insanlar toprak üstünde yaşıyor burayı özel durumlarda veya geceleri kullanıyordu.