İpek Yolu

İpek Yolu

İpek Yolu, Çin'den ilgili Anadolu ve Akdeniz yoluyla Avrupa'ya kadar uzanan ve dünyaca ünlü bir ticaret mağazası. Uzunluğu tam olarak bilinmese de yaklaşık 10 bin km olduğu tahmin ediliyor. Yol üzerinde ipek başta olmak üzere porselen, kâğıt, baharat, değerli taşlar gibi pek çok mal taşınmıştır. Ayrıca bu yol sayesinde kültürler, dinlemeler, düşünceler ve bilgiler de kıtalar arası alışverişe çıkmıştır. İpek Yolu sadece tüccarların değil, aynı zamanda bilgelerin, orduların ve maceraperestlerin de yolu olmuştur.

İpek Yolu'nun İlk Işıkları

İpek Yolu'nun tarihi MÖ 130'a kadar hikayeleri. Bazen Çin'in Han Hanedanlığı dönemindeyiz. Çinu imparatoru Wu Di, Roma İmparatorluğu ile ilişki kurmak istiyor. Ama arada çok büyük bir engel var: Orta Asya'nın bozkırları. Bu bozkırlarda yaşayan Türkler hem çok savaşçı hem de çok pahalı vergiler sürümleri. Wu Di'nin elçisi olarak Zhang Qian'ın elinde bir adam seçiyor. Zhang Qian 13 yıl boyunca Orta Asya'yı dolaşıyor. Birçok macera yaşıyor. Bir ara düşüp kaçmayı başarıyor. Sonunda Roma'ya ulaşamasa da Çin'e geri döndüğünü ve gördüklerini anlatıyor. Wu Di çok memnun kalıyor ve Zhang Qian'i tekrar gönderiyor. Bu sefer daha çok adamla gidiyor ve daha çok yer görüyor, anlaşmalar yapıyor ve Zhang Qian'in gezileri sayesinde Çin ile Orta Asya arasında bir ticaret yolu var.

Böylece kurulan İpek Yolu 15. yüzyıl sonunda İstanbul’un fethi ve denizcilik teknolojisinin gelişmesiyle Portekizli denizcilerin daha ucuz ve hızlı olan Hindistan deniz yollarını tercih etmeye başlamasına kadar aktif şekilde kullanılıyor.

Adım Adım İpek Yolu

İpek Yolu'nun kesin bir başlangıç ve bitiş noktası yoktur. Farklı zamanlarda farklı güzergahlar kullanılmıştır. Ancak genel olarak kabul edilen ana hat şöyledir: Çin'in Şian kentinden hareket eden kervanlar Özbekistan'ın Kaşgar kentine gelirler. Burada ikiye ayrılırlar. Bir grup Afganistan ovalarından Hazar Denizi'ne ulaşırken, diğer grup Karakurum Dağları'nı aşarak İran üzerinden Anadolu'ya gelirler. Anadolu'dan sonra deniz yolu ile Akdeniz veya Karadeniz limanlarından ya da kara yolu ile Trakya üzerinden Avrupa'ya giderler. Bu yol üzerindeki önemli duraklar şunlardır: Şian (Çin'in başkenti), Dunhuang (Çölün kapısı), Kaşgar (Orta Asya'nın merkezi), Semerkant (Türkistan'ın incisi), Buhara (Bilginler şehri), Merv (Oasis şehri), Rey (İran'ın kültür başkenti), Bağdat (Arapların altın çağı şehri), Halep (Suriye'nin ticaret merkezi) ve Antakya (Akdeniz'in kapısı).

Bu yolculukta insanlar nerede konaklıyordu? Tabii ki kervansaraylarda! Kervansaraylar, yolculara güvenli bir barınak sağlayan büyük yapılar idi. Burada atlarına bakabilir, yemek yiyebilir, dinlenebilir ve diğer yolcularla sohbet edebilirlerdi. Kervansarayların bazıları çok lüks idi. Örneğin Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubat tarafından yaptırılan Alara Kervansarayında hamam bile vardı! Bu yol boyunca inşa edilmiş pek çok yapı bugün de tarihsel ve kültürel zenginlik sunmaktadır. Örneğin; Kaşgar'daki İd Kah Camii, Semerkant'taki Registan Meydanı, Buhara'daki Kalyan Minareti, Merv'deki Sultan Sanjar Türbesi, Şam'daki Emevi Camii, İstanbul'daki Ayasofya gibi eserler İpek Yolu'nun mimari mirasını göstermektedir.

Çıkmayan Candan Umut Kesilmez Dimi

Peki bu yol güvenli miydi? Maalesef hayır! Yol boyunca birçok tehlike vardı: Haydutlar, hayvanlar, çöl fırtınaları, hastalıklar... Kervanlar haydutlar, hayvanlar veya doğal afetler gibi tehlikelere karşı korunmak için silahlı muhafızlar veya yerel rehberler tutarlardı. Ayrıca bazen yol üzerindeki devletlerden vergi veya haraç ödemek zorunda kalabilirlerdi. Bunların yanında iklim koşulları da seyahati zorlaştırabilirdi. Örneğin; Karakurum Dağları'nı aşmak için soğuğa dayanıklı giysiler gerekiyordu.

İpek Yolu'nun Göbek Adı Var Mı ?

İpek Yolu o zamanlarda bu adla mı alınıyordu tartışılır, bazılarına göre bu isim ilk olarak Alman coğrafyacı Ferdinand von Richthofen tarafından 1877'de kullanılmıştır. Birçoklarıysa bu yolun öteden bu yana İpek Yolu olarak bilindiğini söylüyor. Zira bu yol üzerinden Çin'den Avrupa'ya en çok ipek kumaş taşınırdı. İpek Çin'in en önemli ihracat malıydı ve batılılar bu kumaşı çok seviyorlardı. Öyle ki Romalılar ipeği altına eşdeğer tutuyorlardı. Hatta Romalılara göre ipek sadece Çin'de yetişen gizemli bir bitkiden elde ediliyordu. Tabii ki bunun doğru olmadığını bugün biz biliyoruz.

Kervan Yolda Düzülür

İpek kumaşı dışında bu yolda başka neler taşınırdı derseniz, cevap çok çeşitlidir. Örneğin; baharat, porselen, kâğıt, mücevher, altın, gümüş, bronz eşya, cam eşya, halıcılık ürünleri gibi pek çok değerli mal bu yoldan geçerdi. Ayrıca felsefe, din, sanat gibi kültürel unsurlar da bu yolda yayılırdı. Örneğin; Budizm, Zerdüştlük, Maniheizm, Hristiyanlık, İslamiyet bu yolla yayılmıştır. Kâğıt, pusula, barut gibi icatlar da Batılıların eline bu yolla geçiyordu.

İpek Yolu çok aktif bir şekilde kullanılıyordu. Özellikle Orta Çağ'da ticaret kervanları bu yoldan gelip gidiyorlardı. Bu kervanların sayısı bazen binleri buluyordu. Bu kervanların başında genellikle tüccarlar gelebilir ama bazen de elçiler veya gözlemciler de olabiliyordu. Mesela ünlü Venedikli gezgin Marco Polo 13. yüzyılda İpek Yolu'nu takip ederek Çin'e gitti ve orada 17 yıl kaldı.

İpek Yolu çok uzun bir yoldu ve binlerce kilometrelik mesafeyi katlamak kolay değildi. Ortalama olarak bir kervanın Çin'den Avrupa'ya gidişi yaklaşık 1-2 yıl sürüyordu. Tabii ki bu süre boyunca, mevsime, hayvanların sağlığına ve güvenlik bozukluklarına göre değişebiliyordu.